• Historia wsi Ostrożany

          • Wieś Ostrożany jest położona 14 kilometrów na północ od Drohiczyna. Niedaleko niej biegnie szosa łącząca Ciechanowiec i Siemiatycze.
            Nazwa wsi, według badaczy zajmujących się nazwami miejscowymi, oznaczała ludzi mieszkających w ostrogu czyli miejscu obronnym, obwarowanym. Co wskazywałoby na jej znaczenie obronne w okresie wczesnych walk pomiędzy Mazowszem, Jaćwieżą, Rusią i Litwą. Podobnie zresztą jak w przypadku sąsiedniego Grodziska, gdzie do dzisiaj znajdują się resztki obronnego wału ziemnego. Wykopaliska archeologiczne wskazują na dość wczesne zasiedlenie tych terenów, przy jednoczesnym współistnieniu osadnictwa mazowieckiego i ruskiego. 
            Dobra Ostrożany należały w połowie XV w. do trzech dziedziców: Bartłomieja, DadĽboga i Andrzeja. Tradycja utrzymuje, że byli to bracia. Przybyli zapewne z Mazowsza i od książąt mazowieckich otrzymali nadanie włości ostrożańskiej. Dawniej przypuszczano, a obecnie można przyjąć za pewne, że kolejnym właścicielem Ostrożan był Piotr Strumiłło zwany też Kiszką starosta drohicki, właściciel pobliskiego Ciechanowca, protoplasta rodziny Kiszków herbu Dąbrowa, w której rękach Ostrożany znajdowały się ok. 150 lat.
            W jaki sposób Piotr Strumiłło wszedł w posiadanie Ostrożan, dokładnie nie wiadomo. Był dwukrotnie żonaty, może pierwszą jego żoną była siostra lub córka któregoś z poprzednich dziedziców Ostrożan. Piotr Kiszka zmarł ok. 1483 r. Przed śmiercią zapisał swej drugiej żonie wiano na dobrach Ostrożany.
            W 1509 r. kolejny właściciel Ostrożan, syn Piotra z pierwszego małżeństwa - Stanisław procesował się z macochą o to właśnie wiano. Stanisław Kiszka zm. ok. 1513/14 był marszałkiem hospodarskim a następnie hetmanem wielkim litewskim. Zaliczał się do wybitniejszych osobistości życia politycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z żoną Montygierdowiczówną miał syna Piotra starostę drohickiego i kasztelana trockiego, właściciela Ostrożan, Ciechanowca i innych dóbr na Podlasiu do 1534 r.

                    Po śmierci Piotra dobra te przejęli i podzielili między siebie jego synowie: Stanisław i Mikołaj. Odtąd zarysowuje się podział Ostrożan na dwie części. Część Stanisława Kiszki zmarłego w 1554 r. odziedziczył jego syn Jan starosta żmudzki (zm. w 1591 r.) który w 1580 r. opłacał podatek ze swojej części Ostrożan. Jan Kiszka był arianinem co rzutowało na jego nieprzyjazny stosunek do kościoła katolickiego. Zarządca dóbr Ostrożany, niejaki Gryszkowski odebrał pewne pole należące do kościoła i przyłączył je do dworu ostrożańskiego. Dopiero w 1594 r. wdowa po Janie Kiszce Halszka z Ostroga, powtórnie zamężna za Krzysztofem Radziwiłłem nakazała kolejnemu arendarzowi Ostrożan Sadowskiemu zwrócić te grunty plebanowi. Halszka-Elżbieta zmarła w 1599 r. Rok później Stanisław Kiszka brat Jana starosty żmudzkiego i jego syn Stanisław oddali w zastaw część Ostrożan Januszowi i Aleksandrowi Ostrogskim braciom Halszki, od których nabyli tę część zapewne Kiszkowie z podlaskiej linii.
            Młodszy syn Piotra (zm. w 1534) Mikołaj dziedziczył drugą część Ostrożan. Był właścicielem największej włości na Podlasiu w XVI w. obejmującej trzy miasta: Ciechanowiec, Sokołów i Węgrów oraz ponad 70 wsi. Od króla Zygmunta Augusta otrzymał w 1563 r. Stadniki które weszły odtąd do klucza ostrożańskiego.
            W 1569 r. został pierwszym wojewodą podlaskim po przyłączeniu Podlasia do Korony. Zmarł w 1587 r. pozostawiając majątek synowi, także Mikołajowi staroście drohickiemu który zmarł w 1620 r. Z kolei jego syn Piotr starosta drohicki był właścicielem Ostrożan niespełna rok. Zmarł bezpotomnie w 1621 r., był ostatnim mężczyzną z podlaskiej linii Kiszków. W 1622 r. jego siostry Barbara żona Jana Chądzyńskiego i Anna żona Jakuba Iwanowskiego dokonały podziału dóbr po bracie. Barbara wzięła Rudkę z wsiami natomiast Annie przypadły m. in. Ciechanowiec i Ostrożany z wsiami. Ich siostra Zofia ksieni klasztoru benedyktynek w Drohiczynie wniosła w wianie kilka wsi z rodowej fortuny. W 1623 r. Anna Kiszczanka Iwanowska zapisała Mikołajowi Kiszce z linii litewskiej, wojewodzie derpskiemu klucz dóbr obejmujący Ostrożany, Stadniki, części w Jaszczołtach, Kołakach, Przybyszynie, Poniatach, Kosiorkach, Krzepiszach, Pełchu, Leszczce, Perlejewie, Pieczyskach i Malcu. Ten zaś odsprzedał w 1627 r. cały ten klucz Abrahamowi Sieniucie z Lachowiec.
            Od niego zapewne nabył ten kompleks dóbr Aleksander Radziszewski, który jako właściciel Ostrożan jest wymieniony 8 września 1628 r. Nowy właściciel - sekretarz królewski, wiceinstygator koronny, kasztelan liwski potem podlaski, otaczał gorliwą opieką kościół w Ostrożanach. Był także kolatorem kościołów w Niemojkach i Perlejewie, który to ostatni kościół odbudował wspólnie z proboszczem Grzegorzem Korycieńskim, po jego spaleniu w 1657 r. przez Szwedów i Rakoczego. W 1661 r. ufundował Altarię Różańca Świętego przy kościele w Ostrożanach. Zachował się odpis jego testamentu z 1667 r. w którym przeznacza liczne sumy pieniędzy na kościoły, zakony i dla ubogich. Nie zdążył już dokonać budowy nowego kościoła w Ostrożanach, lecz zobowiązał do tego swoich spadkobierców. Kasztelan zmarł w 1670 r. Na części dóbr miała rezydować dożywotnio jego trzecia żona Krystyna z Kazanowskich, zaś reszta m. in. Ostrożany przypadła jego jedynej żyjącej córce Mariannie i jej mężowi Mikołajowi Bykowskiemu staroście zakroczymskiemu, potem kasztelanowi podlaskiemu.
            Mikołaj Bykowski kasztelan podlaski spełniając wolę teścia w 1700 r. ufundował drugi kościół w Ostrożanach. W 1693 r. przekazał także kościołowi ostrożańskiemu dwie włóki ziemi na Jaszczołtach. Zmarł w 1708 r., pozostawiając testament dokładnie nie określił komu zapisuje dobra. Dlatego też po jego śmierci spadkobiercy toczyli proces o poszczególne majętności. Część majątku udało się przejąć córce Mikołaja Konstancji żonie Józefa Fredry. Ostrożany przypadły wnuczce kasztelana Annie, córce kasztelana nakielskiego Jana Gembickiego i Teresy Bykowskiej, która wyszła za Baltazara Ciecierskiego. Jej siostra Teresa została zakonnicą. Kasztelan nakielski Jan Gembicki przybył w 1712 r. do Ostrożan aż z Wielkopolski. Przyczynił się hojnymi ofiarami do przyozdobienia drugiego kościoła. Zmarł 1 stycznia 1713 r. i został pochowany w grobowcu pod kaplicą różańcową razem z kasztelanem Aleksandrem Radziszewskim.

                    Małżonkowie Anna i Baltazar Ciecierscy przejęli Ostrożany w 1713 r. po śmierci Jana Gembickiego. Baltazar Ciecierski wystarał się jeszcze w tym samym roku u króla Augusta II o pozwolenie odbywania targów w Ostrożanach. W 1719 r. Anna z Gembickich Ciecierska oddała Ostrożany i Stadniki w zastaw Wiktorynowi Kuczyńskiemupóźniejszemu kasztelanowi podlaskiemu za sumę 40000 złotych polskich. Kuczyński zezwolił proboszczowi ostrożańskiemu na pobieranie dochodów z karczmy, które to prawo proboszczowie mieli już wcześniej ale poprzedni właściciele Ostrożan go nie respektowali.
            Po śmierci Kuczyńskiego w 1737 r. Ostrożany wróciły do Ciecierskich w rękach, których pozostawały do 1939 r. W 1749 r. Ostrożany objął w posiadanie Ignacy Ciecierski stolnik drohicki, syn Baltazara, w związku ze swoim ślubem z księżną Teodorą Woroniecką. Był fundatorem trzeciego, istniejącego do dziś kościoła, zmarł w 1766 r. i został pochowany w kościele św. Jana w Warszawie. W 1752 r. król August III na jego prośbę zezwolił na odbywanie się ośmiu jarmarków rocznie w Ostrożanach. Po śmierci Ignacego Ostrożany przejęła w dożywotnie posiadanie jego żona Teodora, która wyszła powtórnie za mąż w 1774 r. za Franciszka Podoskiego. Księżna dobrodziejka zmarła w 1794 r. i Ostrożany przypadły na podstawie prawa bliższości Jakubowi Ciecierskiemu stolnikowi drohickiemu, który był młodszym bratem Ignacego, gdyż dzieci Ignacego i Teodory zmarły wcześnie.
            Żoną Jakuba była Konstancja Kuczyńska, wnuczka Wiktoryna kasztelana podlaskiego, która po śmierci męża w 1800 r. zarządzała dobrami do czasu dojścia do pełnoletności syna Dominika. Dominik objął w posiadanie Ostrożany w 1804 r. Powiększył znacznie majątek pozostały po rodzicach. Wszedł w posiadanie m. in. Ciechanowca, Pobikier, Bacik, Czartajewa. Ostrożany uczynił swą główną rezydencją. Był marszałkiem szlachty obwodu białostockiego a także radcą stanu dworu rosyjskiego. W 1828 r. wybierając się na kurację leczniczą do Wiesbaden w Niemczech sporządził testament. Dobra Ciechanowiec i Pobikry zapisał starszemu synowi Justynowi. Natomiast Ostrożany, Czartajew i Baciki dostał jego młodszy syn Stefan, któremu jako niepełnoletniemu ojciec wyznaczył kuratorów. Dominik zmarł w Dreźnie, zapewne w drodze powrotnej 10 XII 1828 r. w wieku 47 lat. Niestety starszy syn Justyn przeżył ojca tylko o rok. Cały majątek przypadł więc młodszemu synowi Stefanowi który był ożeniony z Marią Rzewuską Z kolei po nim dziedziczyli od 1890 roku synowie: Henryk Tadeusz - Baciki, Ciechanowiec, Stefan Wacław - Ostrożany i córki Wanda - Pobikry i Jadwiga - Skórzec.
            Stefan Wacław wybudował ok. 1900 r. nowy dwór w Ostrożanach, który spłonął w czerwcu 1989 r. Stary dwór pochodzący może jeszcze z XVIII w. rozebrano dopiero w latach 60-tych. Na jego miejscu zbudowano bloki mieszkalne dla nauczycieli i pracowników Szkoły Rolniczej.

                    Ostatnim właścicielem Ostrożan był od roku 1928 syn Stefana Wacława i Marii z Dernałowiczów Tadeusz ur. w 1893, pułkownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku, brał udział w wojnie polsko bolszewickiej w 1920 r. w oddziale I Pułku Ułanów Krechowieckich. Wyróżniał się szczególnie męstwem i odwagą. Trzykrotnie odznaczany orderem Virtuti Militarii. W lipcu 1928 r. porzucił służbę wojskową i wrócił do Ostrożan. Udało mu się uratować resztki zadłużonego folwarku spod parcelacji. Wybudowane zostały nowe budynki inwentarskie. Szeroko rozwinięta została hodowla koni i bydła. Był także prezesem Towarzystwa Hodowli Koni przy Izbie Rolniczej w Białymstoku. Po wybuchu II wojny światowej Tadeusz Ciecierski przeszedł do służby czynnej. Po klęsce wrześniowej dostał się do niewoli niemieckiej. W oflagu w Dossel w płd. Westfalii przetrwał niemal całą wojnę. Po wyzwoleniu przez Amerykanów 1 IV 1945 r. wyjechał do Anglii a następnie do rodziny do płd. Francji. Zmarł tam w kwietniu 1965 r.
            Rodzina zdołała także wydostać z Ostrożan, będących już pod okupacją sowiecką, żonę Tadeusza i jedenastoletniego syna Antka.
            Po wojnie Ciecierscy osiedli na stałe w Anglii, gdzie mieszkają do dziś synowie Antoniego Stefan i Ryszard. W ten sposób dobra ostrożańskie przeszły w ręce tutejszych mieszkańców.